Kamil Giżycki

---

Życiorys

Kamil Giżycki, znany ze swojego bogatego życiorysu, rozpoczął swoją edukację w renomowanym jezuickim gimnazjum w Chyrowie, a następnie podjął studia na politechnice w Monachium. W trakcie I wojny światowej walczył w szeregach cesarskiej i królewskiej Armii, gdzie odniósł poważne rany, a po bitwie pod Częstochową trafił do rosyjskiej niewoli, stając się jeńcem w odległej Syberii.

Wykorzystując swoje rodzinne koneksje, zdołał uzyskać wolność, co pozwoliło mu objąć stanowisko dyrektora fabryki narzędzi rolniczych. Zdobył także doświadczenie podróżując po Syberii, docierając aż do Ochocka. W obliczu rewolucji lutowej w 1917 roku, wstąpił do korpusu czechosłowackiego, gdzie brał udział w ofensywie admirała Kołczaka przeciwko bolszewikom, przekształcając się w żołnierza walczącego na froncie. Od Omska posuwał się ku Jekaterynburgowi, nieustannie angażując się w walkę.

W styczniu 1919 roku, w Nowosybirsku zaciągnął się do polskiej dywizji syberyjskiej jako podporucznik. Tam kontynuował walkę przeciwko bolszewikom, biorąc m.in. udział w bitwie pod stacją kolejową w Tajdze. Jego zasługi na froncie doprowadziły do objęcia przez niego stanowiska zastępcy komendanta polskiego pociągu pancernego oraz służby w batalionie inżynieryjnym. Jednakże, sytuacja w obozie stała się dramatyczna, gdy w styczniu 1920 jego dywizja została okrążona w rejonie Krasnojarska. Giżycki, wraz z innymi żołnierzami, postanowił nie uznawać kapitulacji i zdołał uciec poza kordon okrążenia.

Po ucieczce, przez pewien czas ukrywał się w Minusińsku, gdzie ponownie krótko kierował fabryką narzędzi rolniczych. Niestety, został aresztowany przez bolszewików i, poddawany torturem, spędził dwa miesiące w więzieniu. Po ucieczce ukrywał się w tajdze, a po dwóch miesiącach udało mu się zorganizować oddział partyzancki, stając się jednym z głównych dowódców białych w Urianchaju. Wspólnie z innymi dowódcami osiągnął istotny sukces, zajmując stolicę Tuwy, Białocarską.

Niestety, po klęsce oddziałów białych oraz w wyniku odniesionej kontuzji – złamania nogi – Giżycki na przełomie 1920 i 1921 roku uciekł do północno-zachodniej Mongolii. Tam, w marcu 1921 roku, dołączył do Białych i jako ich wysłannik udał się do Sinciangu, aby nawiązać współpracę z generałem Bakiczem oraz atamanem Annienkowem. Po powrocie do Mongolii, wstąpił w szeregi armii barona Ungerna, biorąc udział w nieudanej ofensywie na Urianchaj. Jego umiejętności organizacyjne zaowocowały utworzeniem fabryki produkującej granaty, miny i gazy bojowe dla Ungerna. W połowie lipca uczestniczył w ostatniej kampanii Ungerna, jednak po niepowodzeniach, przedarł się wraz z brygadą przez północną Gobi do Mandżurii, gdzie dotarł we wrześniu 1921 roku.

W Mandżurii Giżycki zyskał status instruktora wojskowego armii generała Zhang Zuolina, później pracując jako inżynier na Kolei Wschodniochińskiej. Krótkotrwała wyprawa na Sachalin i Kamczatkę niewątpliwie wzbogaciła jego doświadczenia. Latem 1922 roku przystąpił do armii białych generała Piepieliajewa, która miała uczestniczyć w operacji mającej na celu wsparcie antybolszewickich powstańców jakuckich, jednak wkrótce podjął decyzję o powrocie do Polski, rezygnując z udziału w marszu na Jakuck.

W 1923 roku Giżycki osiedlił się w Polsce, w okolicach Lwowa. Trzy lata później, w 1926 roku, wyjechał jako preparator zwierząt z wyprawą Ossendowskiego do zachodniej Afryki, gdzie miał możliwość poznania m.in. Kamerunu. Jak jego towarzysz podróży, Jerzy Giżycki, również on na bazie tych doświadczeń napisał książkę podróżniczą oraz wydał wspomnienia z walk w Mongolii i z podróży do Polski.

W 1934 roku zakupił dużą plantację w Liberii, jednak w 1939 roku wrócił do kraju, by uczestniczyć w jego obronie. W czasie II wojny światowej działał w Komendzie Głównej AK. Po wojnie jego życie toczyło się w Wrocławiu, gdzie zarabiał na życie pisaniem książek przygodowych dla młodzieży. W 1951 roku został współzałożycielem wrocławskiego oddziału Związku Literatów Polskich, a cztery lata później uhonorowano go nagrodą literacką Wrocławia. W 1956 roku odznaczono go Złotym Krzyżem Zasługi.

Kamil Giżycki jest patronem ulicy na osiedlu Muchobór Wielki we Wrocławiu. W przeszłości patronował także teraz nieistniejącej Szkole Podstawowej nr 14 we Wrocławiu oraz filii Biblioteki Publicznej, znajdującej się przy pl. Piłsudskiego, blisko miejsca, w którym mieszkał na wrocławskich Karłowicach.

Jego postać przewija się również w legendzie o zaginionym skarbie barona Ungerna, rozpropagowanej przez Michałowskiego, gdzie Giżycki uznawany jest za depozytariusza tajemnicy dotyczącej miejsca ukrycia tego skarbu.

Książki Giżyckiego

Twórczość Kamila Giżyckiego jest różnorodna i niezwykle bogata. Jego dzieła, które obejmują zarówno literaturę przygodową, jak i wspomnienia z podróży, publikowane były przez szereg lat. Wśród najważniejszych książek znajdują się:

• – Polowania egzotyczne, 1927, Wyd. Zakł. Narodowy im. Ossolińskich, Lwów,
• – Przez Urianchaj i Mongolię. Wspomnienia z lat 1920–1921, 1929, Wyd. Dom Książki Polskiej, Lwów: Zakł. Narodowy im. Ossolińskich; późniejsze wydania w 2007 i 2011 Wyd. LTW,
• – Ze Wschodu na Zachód. Listy z podróży, 1930, wyd. „Księg. Polska” Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa,
• – Przez knieje i stepy, 1930, 1938, Księg. św. Wojciecha Poznań,
• – Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mądrego, 1947, Wyd. Polskie R. Wegner, Toruń: Toruńskie Zakłady Graficzne; wydania w 1960 w Warszawie: „Nasza Księgarnia”; wznowienie w 2007 – Warszawa: Polityka. Spółdzielnia Pracy; istotne jest także niemieckie wydanie: Die grossen Taten des Schimpansen Beybun Hofberater seiner Majestät des Königs Simba: Negermärchen, 1957, Berlin, A. Holz,
• – Wężowa Góra, opowieści z puszczy liberyjskiej, 1958, 1975, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
• – Na samotnym atolu, 1958, z niemieckim wydaniem w Berlinie, 1960, 1964, 1966, Das einsame Atoll A. Holz; 1962 Verlag Kultur und Fortschritt,
• – Nil, rzeka wielkiej przygody, 1959, 1972, 1983, Nasza Księgarnia, Warszawa,
• – Listy z archipelagu Salomona, „Ossolineum”, Wrocław; także rosyjskie wydanie (Pisma s Solomonovyh ostrovov, Nauka, Moscow, 1974) oraz łotewskie (Vēstules no Zālamana salām, Riga: „Zinātne”, 1979),
• – Hebanowa miłość, 1960, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław,
• – Hevea płacze kauczukiem, Wydawnictwo Śląsk, 1962,
• – Lwica Uanga, 1969, 1980, Nasza Księgarnia, Warszawa; również w litewskim wydaniu Liūtė Uanga: apsakymai, Vilnius, Vaga, 1966,
• – W pogoni za Mwe, 1966, 1973, 1983, Nasza Księgarnia, Warszawa,
• – W puszczach i sawannach Kamerunu, Nasza Księgarnia, 1966, 1970, 1975, 1986.

Każda z tych publikacji odzwierciedla nie tylko umiejętności pisarskie Giżyckiego, ale także jego pasję do odkrywania nieznanych zakątków świata oraz fascynację kulturami, które miał okazję poznać.

---

Oceń: Kamil Giżycki

---